Πολύ συχνά στο ορθοδοντικό μου ιατρείο, μητέρες νεαρών ασθενών αναφέρουν ότι τα παιδιά τους, κατά την διάρκεια του ύπνου, τρίζουν τα δόντια τους. Ορισμένες μάλιστα φορές, ο ήχος του τριξίματος των δοντιών, είναι αυτό που τις ξυπνάει από τον δικό τους ύπνο. «Γιατρέ, το παιδί μου τρίζει τα δόντια του όταν κοιμάται», αναφέρουν ανήσυχα. Αμέσως τους καθησυχάζω, εξηγώντας τους ότι το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται μόνον στο δικό τους παιδί αλλά και στον μισό σχεδόν πληθυσμό του πλανήτη (ίσως και περισσότερο), και ότι στην παιδική ή την εφηβική ηλικία, σπάνια προκαλεί σοβαρά προβλήματα.
Το τρίξιμο των δοντιών αποκαλείται «βρουξισμός». Παρατηρείται σε άτομα όλων των ηλικιών και δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο. Ανήκει στην κατηγορία των ασθενειών διαταραχής ύπνου. Η ρυθμική σύσπαση των μασητηρίων μυών που προκαλεί το τρίξιμο το δοντιών, μπορεί να συμβαίνει σε οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, το τρίξιμο όμως αναφέρεται εντονότερο κατά την διάρκεια του ύπνου, διότι τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό από τους γονείς ή/και τις/τους συντρόφους των ανθρώπων που σφίγγουν τα δόντια τους και τότε μιλάμε για βρουξισμό.
Ασφαλώς πρόκειται για μια κατάσταση ενοχλητική που, σε αρκετές περιπτώσεις, είναι επιβλαβής για τα δόντια και την σύγκλειση, αυτό όμως αφορά κυρίως τους ενηλίκους και όχι τα παιδιά ή τους εφήβους. Ο παιδικός και νεανικός βρουξισμός έχει συχνότητα εμφάνισης περί τα 40% σε άτομα έως 11 ετών, αλλά γίνεται ηπιότερος, ή ίσως ακόμη και να εξαφανίζεται κατά την ενηλικίωση του ατόμου. Σε ηλικίες 18 με 60 ετών ο βρουξισμός παρουσιάζεται σε ποσοστό μεταξύ 6 έως 20% ενώ σε ηλικίες 60 ετών και άνω ο βρουξισμός αναφέρεται ότι έχει πολύ μικρότερη συχνότητα εμφάνισης. Στους ενηλίκους πάντως, είναι δυνατόν να δημιουργεί εκτεταμένες φθορές στην αδαμαντίνη, ή/και σε εμφράξεις και προσθετικές αποκαταστάσεις των δοντιών. Για την αποφυγή τέτοιων φθορών, συχνά οι οδοντίατροι χορηγούν ακρυλικούς, εύκολους στην χρήση νάρθηκες (μασελάκια), τους οποίους συνιστούν στους ασθενείς να φορούν κατά την διάρκεια του ύπνου. Επιπλέον ο βρουξισμός μπορεί να καταπονεί τους στοματοπροσωπικούς () μύες, την κροταφογναθική διάρθρωση ή να συμβάλει στην εμφάνιση συχνών πονοκεφάλων. Οι πονοκέφαλοι αυτοί κυρίως οφείλονται στην σύσπαση των μασητηρίων μυών (κυρίως του μασητήρα και του κροταφίτη).
Τέλος, υπάρχουν και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ο βρουξισμός συνυπάρχει με άλλα κλινικά συμπτώματα όπως ο πόνος και δυσλειτουργία της κροταφογναθικής διάρθρωσης, πόνος και ευαισθησία στην περιοχή των μασητηρίων μυών, αϋπνίες, άπνοιες, γαστροϊσοφαγική παλινδρόμηση, κλπ.
Η αιτιολογία του βρουξισμού είναι πολυπαραγοντική, κυρίως όμως ενοχοποιούνται το στρες και το άγχος της σύγχρονης ζωής, διαταραχές του ύπνου όπως η αϋπνία και η άπνοια. Ενοχοποιούνται και παράγοντες που επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα όπως η κατανάλωση οινοπνεύματος, η νικοτίνη, ψυχοτρόπες ουσίες (, αμφεταμίνες, κοκαΐνη, κλπ), ή η λήψη κάποιων φαρμακευτικών ουσιών. Επιβαρυντικός παράγων μπορεί να είναι και η παχυσαρκία. Τέλος αναφέρεται ότι η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στην εμφάνιση και βαρύτητα του βρουξισμού.
Το θετικό είναι ότι, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι βλάβες που προκαλούνται από τον βρουξισμό περιορίζονται στα δόντια και μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία από τους/τις οδοντιάτρους.
Η ύπαρξη ορθοδοντικών προβλημάτων, δηλαδή προβλημάτων της σύγκλεισης των δοντιών, δεν παίζει ρόλο στην εμφάνιση του βρουξισμού και συνεπώς, η θεραπεία του δεν πρέπει να επιχειρείται μέσω ορθοδοντικής θεραπείας. Εξάλλου, ο βρουξισμός δεν είναι μια κατάσταση στην οποία μπορεί να υπάρξει πλήρης ίαση. Για τον λόγο αυτό, δεν πρέπει να μιλάμε για θεραπεία αλλά για διαχείριση του βρουξισμού. Πρέπει κάποια/κάποιος να αποδεχθεί την πραγματικότητα αυτή, να ζει γνωρίζοντας ότι θα υπάρχουν άλλοτε ημέρες ύφεσης, άλλοτε ημέρες έξαρσης του φαινομένου και να λαμβάνει τα μέτρα της/του σε στενή συνεργασία με την/τον οικογενειακό οδοντίατρο. Εφόσον το άγχος, το στρες και ψυχογενείς παράγοντες προδιαθέτουν στην εμφάνιση του προβλήματος, ένας τρόπος ζωής που τείνει να μειώσει τους παράγοντες αυτούς πρέπει να είναι ο στόχος μας. Ανάλογα με την βαρύτητα του προβλήματος, η συνεργασία ψυχολόγων, ιατρών και οδοντιάτρων, συμβάλει θετικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
Ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους, προσοχή πρέπει να δίδεται στην αποκατάσταση της φυσιολογικής, ρινικής αναπνοής (και όχι της στοματικής αναπνοής), την παρακολούθηση ψυχογενών προβλημάτων καθώς και καταστάσεων που μπορεί να διαταράσσουν την ψυχική ισορροπία και τον ήρεμο ύπνο τους. Αυτό βέβαια είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί στην σύγχρονη, ταραχώδη μοντέρνα ζωή, όπου τα νεαρά άτομα «βάλλονται» πανταχόθεν (, άγχος επιδόσεων στις σπουδές, προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις, από τον περίγυρο, αγωνία για το επαγγελματικό μέλλον, έκθεση σε βλαπτικές ουσίες όπως οινόπνευμα, καπνός και ναρκωτικές ουσίες, κλπ).
Αθανάσιος Νασιόπουλος
Ειδικός Ορθοδοντικός.
